+48 502 87 82 49 biuro@amspublishing.pl

Biblia Wujka sykstyńska czy klementyńska?

Ks. JakKs. Jakub Wujekub Wujek znał hebrajski i grekę, a więc języki, w których powstawały księgi Starego i Nowego Testamentu. Za podstawę dla swego tłumaczenia wziął jednakże łacińską Wulgatę. To mogła być katastrofa.

Wulgatą (łac. vulgatus, pospolity) nazywa się przekład Starego i Nowego Testamentu z języków oryginalnych na łacinę, wykonany przez św. Hieronima ze Strydonu na przełomie IV i V wieku. Przez wieki Wulgata była tekstem łacińskim powszechnie używanym w Kościele. A w 1546 roku Sobór Trydencki uznał ją za wersję w Kościele katolickim oficjalną.

Wulgata nie była tłumaczeniem doskonałym. Św. Hieronim – mąż niezwykle pobożny i uczony, Doktor Kościoła – nie był lingwistą idealnym. Próby naprawienia jego dzieła podejmowano już od VIII wieku, ale efekty prowadziły do jeszcze większego pomieszania. W XVI w. konieczność poprawienia omyłek, na którą wskazywał m.in. Erazm z Rotterdamu, stała się paląca. Gdy prace komisji rewizyjnej przeciągały się, zniecierpliwiony papież Sykstus V, były inkwizytor, wziął sprawy w swoje ręce. W ciągu 18 miesięcy, pracując dzień i noc, “uporządkował” Wulgatę. Pozmieniał numerację, coś wykreślił, coś dopisał, tak jak – we własnym mniemaniu – natchnienie Ducha Świętego mu pozwalało. I w 1590 roku w bulli “Aeternus Ille” nakazał traktowanie tej wersji Wulgaty jako jedynej prawowitej, aprobowanej przez Kościół. A jakichkolwiek w niej zmian zabronił pod karą ekskomuniki.

Szczęśliwie jeszcze tego samego roku zmarł. Następca, Klemens VIII, nakazał ponowną rewizję tekstu. “Poprawki” Sykstusa V zostały usunięte, a nowa Wulgata ujrzała światło dzienne jako klementyńska.
Ks. Wujek tłumaczył jednak z nieszczęśliwej Wulgaty sykstyńskiej. Co prawda, kierował się zasadą św. Hieronima Non verbum a verbo, sed sensum exprimere sensu (łac. nie słowo w słowo, lecz by sens odpowiadał sensowi), którą ten przejął od Cycerona i Horacego, a cyzelując formę sięgał do oryginałów greckich i hebrajskich, nie była to więc kalka Wulgaty Sykstusa. Przekład zakończył w 1596 roku, ale opinii kościelnej, koniecznej do druku, nie doczekał. Zmarł 27 lipca 1597 roku. I wtedy do pracy przystąpili kościelni cenzorzy. Jak wielkie wprowadzili zmiany – tego nie wiemy. Nie zachowała się bowiem oryginalna wersja Wujkowa. Jedno jest pewne: pierwsze wydanie tzw. Biblii Wujka w 1599 roku to wersja poprawiona i oparta już na Wulgacie klementyńskiej. I w takiej formie było w użyciu w polskim Kościele jako kanoniczne przez prawie cztery wieki, aż do roku 1965, gdy ukazała się Biblia Tysiąclecia.

Ks. Jakub Wujek

Urodzony w 1541 roku w Wągrowcu, zmarł 27 lipca 1597 w Krakowie. Jezuita, pisarz, tłumacz. Autor zbiorów kazań (“Postilla catholica”, 1573, i “Postilla mniejsza”, 1579-1580), ukazujących go jako jednego z wybitniejszych stylistów epoki.
Odebrał gruntowne wykształcenie w Akademii Krakowskiej i w Wiedniu (studiował tam filozofię, matematykę i język grecki), a następnie w jezuickim Collegium Romanum (teologia i język hebrajski). Po powrocie z Rzymu przyjął święcenia w 1568 r. i do 1571 r. był profesorem retoryki, katechetą i kaznodzieją konwentu w Pułtusku. Następnie – rektorem kolegium w Poznaniu, Wilnie i Siedmiogrodzie. W 1594 r. zamieszkał w Krakowie, później w Poznaniu i znów w Krakowie. Jego dogłębna znajomość łaciny, greki, niemieckiego, a nawet węgierskiego, w połączeniu z doskonałym wyczuciem językowym i humanistyczną erudycją, pozwoliły mu stworzyć dzieło monumentalne: tłumaczenie Biblii na język polski. Przewyższało ono wszelkie wcześniejsze przekłady i na długie lata stało się kanonicznym w polskim Kościele katolickim. Do historii przeszło pod nazwą Biblii Wujka.

Strona tytułowa Biblii Wujka, 1599 r.

Pierwowzór: Biblia Doré i Biblia Wujka

Jest rok 1866. Genialny Gustaw Doré, francuski artysta, kończy prace nad zilustrowaniem całej Biblii. To dzieło jego życia: 230 wielkich rycin, kilkaset misternych ornamentów i tzw. finaliki ozdobią każdą stronicę. Czytaj więcej >>

Sprawdź, jak zamówić

Wyjątkowa edycja limitowana Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu w przekładzie ks. Jakuba Wujka z rycinami Gustawa Doré. Reprint wydania z XIX w. Tylko 1000 egzemplarzy!